Caramba of Eureka?

Johan Cruijff zei ooit 'Je ziet t pas als je t doorhebt'. En dat is precies hetzelfde als Eureka en Caramba. De Brabandere en Iny (Thinking in new boxes, Van Duuren, 2014) stellen beide momenten centraal in hun boek Thinking in new boxes, als opstap naar verandering.

Maar, hoe bereik je een Eureka moment? Hoe kun je binnen je organisatie komen tot een nieuw paradigma? Hoe zorg je dat je jezelf niet verliest in het bedenken van nog meer regeltjes en acties binnen een bestaande box, maar een nieuw speelveld creëert zodat je nieuwe kansen kunt pakken? In onderstaande uiteenzetting geef ik aan de hand van een aantal literatuurtips handvaten om de positie van je organisatie te versterken, te veranderen en te vernieuwen.

Het voorbeeld van BIC (van de pennen, p.31) dat haar perceptie veranderde door zichzelf niet als pennenbedrijf te zien maar als ontwerper en vervaardiger van goedkope, plastic wegwerpartikelen, noemen de auteurs als voorbeeld van een Eureka-moment. De auteurs stellen dat als Eureka zich voordoet 'je alles onder controle hebt [...], tijdig en doordacht van perceptie verandert [...] en een nieuwe box creëert.'(p.31)
Het Caramba-moment omschrijven zij als 'een moment waarop je beseft dat je aan de verliezende kant van de sociale, technologische of economische groei staat' (p.32).
Maar hoe maak de je nieuwe box? En wat is de rol van creativiteit? De Brabandere en Iny schetsen een vijfstappenplan waarmee je een nieuwe box kunt creëren. Via (stap 1) het zaaien van twijfel, (stap 2) het mogelijke bewijzen, (stap 3 en 4) divergeren en convergeren, kom je op een punt dat een aantal ideeën kunt omzetten in een doorbraak. Waarna je (stap 5) in de dagelijkse praktijk blijft evalueren.

Het is de kunst om tijdens dat stappenplan de juiste vragen te stellen, te zoeken naar begrip en met de juiste werkvorm te komen tot iets nieuws.
Maar hoe voorkom je dat je de verkeerde vragen stelt of de verkeerde conclusies trekt?

Rolf Dobelli (De kunst van het heldere denken; 52 denkfouten die je beter aan anderen kunt overlaten, de Bezige Bij, 6e druk 2013) laat aan de hand van 'verkeerde' redenaties en veronderstelling zien, hoe je valkuilen kunt vermijden. En nobelprijswinnaar Daniel Kahneman toont aan de hand van vele voorbeelden hoe wij denkfouten maken (Kahneman, Ons feilbare denken, 2013).
In het rijtje van houdbare vaardigheden van de 21e eeuw gaan creativiteit en analytisch vermogen dus hand in hand om te komen tot strategievorming.

Kennisnet schrijft over deze vaardigheden als "Naast taal en rekenen en de kernvakken, zijn de competenties samenwerken, creativiteit, ict-geletterdheid, communiceren, probleemoplossend vermogen, kritisch denken en sociale en culturele vaardigheden van belang. Ook een betrokken, ondernemende en nieuwsgierige houding komen van pas in de 21ste eeuw."

En als je dan de juiste vragen stelt, zijn er dan hulpmiddelen die de zoektocht naar het antwoord vergemakkelijken? Tuurlijk, wat dacht je van visuele meetings?

David Sibbet, o.a. betrokken bij de groei van Apple in de jaren tachtig, faciliteert met zijn bedrijf processen met betrekking tot strategievorming,visie-ontwikkeling en creativiteit. In zijn boek Visuele Meetings (Kluwer 2011) laat hij zien hoe je met participatie, denken in totaalplaatjes en groepsgeheugen snel en doordacht kunt werken aan nieuwe producten en diensten. Hoe je dus samen zoekt naar de juiste vragen en antwoorden om een Eureka-moment te beleven. Aan de hand van vier fasen (Voorstellen, Betrekken, Denken en Uitvoeren) laat hij zien hoe '[...] Graphics, postgids & idea mapping het groepsproces kunnen transformeren'.

En tijdens dit soort meetings kan het inzetten van service design technieken, denk aan Customer Journey Mapping, Business Model Canvas, Personas of Storytelling, de wereld van de klant verbeeld worden waardoor nieuwe producten of diensten ontworpen worden rondom de leefwereld van de uiteindelijke gebruiker.

In het boek This is service design thinking (Stickdorn en Schneider, 2011) vind jeeen verzameling hulpmiddelen die ondersteunend werken aan de eerder genoemde fasen van de Brabandere en Iny.

En als je tijdens die visuele meetings denkfouten voorkomt kun je de vaardigheden van de 21 eeuw op een creatieve manier inzetten om organisaties vooruit te helpen. Want dat is waar het om draait, innovatie, creativiteit en zingeving. Veel succes met samen denken, beleven en doen.